«"Оскар" сыйлыгы» барагынын кодун көрүү

{{Сыйлык карточкасы
 | аталышы               = Оскар
 | сүрөт                 = Academy_Award_trophy.png
 | туурасы               = 261px
 | bgcolor               = #BDB76B
 | нукура аталышы        = {{lang-en|Academy Awards}}
 | өлкө                  = {{USA}} 
 | сыйлык                = Кинофильмдерди жаратууда, көркөм өнөргө кошкон салымы үчүн берилет. 
 | уюштуруучусу          = [[Кинематографикалык көркөм өнөр жана илим академиясы|A.M.P.A.S.]]
 | негизделгени          = [[1929]]
 | акыркы ээси           = [[Оскар 2023|2023]] 
 | сайты                 = [http://www.oscars.org oscars.org]
 }}
'''[[Кинематография искусствосу жана илимдери академиясы|Америка киноматография искусствосу жана илимдери академиясынын]] сыйлыгы''' ({{lang-en|Academy Awards}}, түз мааниде — «Академиянын сыйлыгы»), [[1940-жыл|1940-жылдан]] бери '''«Оскар»''' аталышы менен белгилүү ({{lang-en|Oscar}})<ref>[https://hi-news.ru/eto-interesno/istoriya-sozdaniya-premii-oskar-kto-ee-pridumal-i-kak-vybirayut-pobeditelej.html?ysclid=lrekz3pkgz383189517 Атактуу Оскар сыйлыгынын тарыхы] (''[[Орус тили|орусча]]'')</ref>, — [[АКШ|америкалык]] киносыйлык, [[1929-жыл|1929-жылы]] түзүлгөн жана жыл сайын киножаратуучуларга, алардын көркөм өнөргө кошкон салымы үчүн берилет. Сыйлоо аземи жыл сайын [[Лос-Анжелес|Лос-Анжелесте]], «[[Долби (театр)|Долби]]» театрында өткөрүлөт жана дүйнөнүн ондогон өлкөлөрүндө түз эфирде көргөзүлөт.

Америкалык киностудия «[[Metro-Goldwyn-Mayer]]»дин ээси [[Майер, Луис Барт|Луис Барт Майер]] тарабынан 1929-жылы тасма тартууда ийгиликтерди жаратып, [[АКШнын кинематографиясы]]на чоң салып кошуп, анын өсүшүнө өбөлгө болгондорго тапшыруу үчүн ойлонуп табылган. Азыркы убакта да ишин алып барып жаткан эң эски киносыйлыктардын бири.

Тапшыруу жана шайлоо эрежелери бир нече жолу өзгөргөн. Женүүчүлөрдү тандоо жобосу дагы көп ирээт сынга алынган болсо, Академиянын мүчөлөрүнө коррупция күнөөсү да коюлган  — буга карабастан, «Оскар» дүйнөдө эң маанилүү жана кадырлуу киносыйлык болуп эсептелет<ref>[https://ria.ru/20090122/159867070.html "Оскар" Сыйлыгы. Маалымдама] (''[[Орус тили|орусча]]'')</ref>.

== Жаралуу тарыхы ==

=== Тарых алдында: Академиянын түзүлүшү ===
АКШда биринчи киноакадемия ачуу идеясы күчтүү киностудия ''[[Metro-Goldwyn-Mayer]]''дин ээси [[Майер, Луис Барт|Луис Б. Майерге]] 1926-жылдын ноябрь айында келген<ref>[["Оскар" сыйлыгы#Колдонулган адабияттар|''Эмануэль Леви.'' All About Oscar: The History and Politics of the Academy Awards. — The Continuum International Publishing Group, 2003]]</ref>. Академияны түзүүгө «Киностудиялардын негизги макулдашуусун» маанилүү 9 кинокомпания жана 5 союз кол койгондугу жана Американын киноиндустриясы бир союзга бириккендиги себеп болду. Бирок бул макулдашуу техникалык жумушчуларга гана тиешелүү болгон, ал эми режиссёрлор, сценаристтер, актёрлор стандарттык макулдашууну сактоого мажбур эле.

Монтажёрлор, композиторлор, сүрөтчү-уюштуруучулар жана башка ишкерлер өзүлөрүнүн гильдияларын түзгөнгө чейин, Майер ишке киришүүнү чечкен жана 1926-жылдын декабрь айында бул тармактын лидерлери: актёр [[Найджел, Конрад|Конрад Найджел]], режиссёр [[Нибло, Фред|Фред Нибло]] жана АКШнын кинопродюсерлеринин ассоциациясынын жетекчиси [[Битсон, Фред|Фред Битсон]]. Булар ,ар кандай эмгек тартышууларында ортомчу боло турган жана киноэкрандагы талаштуу контентти контролдогон [[Кодекс Хейса| Хейстин офиси]]нин жардамы менен Голливуддун дүйнөдөгү репутациясын жогорулата турган организацияны түзүүнү көздөшкөн.

Кесипештеринин колдоосу менен Майер келечектеги организациянын мүчөлөрүн тандоодо өзү баш болуп турган. 1927-жылдын 11-январында ал, кинотармактын 36 лидерин «Амбассадор» конок үйүнө чакырган. Майер Академияга «Эл аралык» наамын берүүнү жана анын составына көркөм өнөргө жана кинотартууга салым кошкон көрүнүктүү инсанларды гана кабул алууну сунуштаган. Ошого карабастан, анын адвокаттары ассоциациянын аталышынан "Эл аралык" сөзүн алып салууну сунушташкан. Көп өтпөй Академия расмий түрдө «[[Кинематография искусствосу жана илимдери академиясы]]» атын алган.

1927-жылдын 27 январында Академия легалдуу корпорация боло алган. Бул, [[Калифорния]] штаты ага коммерциялык эмес статусун бергенинде гана мүмкүн болду. Ошондо Академиянын биринчи мүчөлөрү тарабынан кызмат адамдары шайланган: актёр [[Дуглас Фэрбенкс]] президенти,  сценарист [[Фрэнк Вудс]] — катчысы болуп дайындалышкан. Өзүнүн киностудиясынын эсебинен Майер 300 адамг «Билтмор» конок үйүндө кече уюштурган эле. Ал жакта Академиянын жаңы президенти Фэрбенкс узун сөз сүйлөп, өзгөчө киноэкран жана көрүүчүлөр коркунучтуу цензуранын алдында турат деп белгилеген.


=== Негизги номинациялар ===
Азыркы учурда «Оскар» негизги 24 номинация боюнча берилет:
{{col-begin}}
{{col-2}}
{| class="wikitable"
|- valign="middle"
| ''Номинация''
| ''Англисче аталышы''
|style="font-size:8pt" | ''Кайсы жылдан бери берилет''
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="24" | [["Оскар" сыйлыгынын "Эң мыкты тасма" номинациясы|Эң мыкты тасма]]
|style="font-size:9pt" | Best (Motion) Picture
 | [[1929]]
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="24" | [["Оскар" сыйлыгынын "Эң мыкты режиссер" номинациясы|Эң мыкты режиссёр]]
|style="font-size:9pt" | Best Director
 | [[1929]]
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="24" | [["Оскар" сыйлыгынын "Эң мыкты актер" номинациясы|Эң мыкты эркек ролу]]
|style="font-size:9pt" | Best Actor in a Leading Role
 | [[1929]]
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="24" | [["Оскар" сыйлыгынын "Эң мыкты экинчи пландагы актер" номинациясы|Эң мыкты экинчи пландагы эркек ролу]]
|style="font-size:9pt" | Best Actor in a Supporting Role
| [[1937]]
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="24" | [["Оскар" сыйлыгынын "Эң мыкты актриса" номинациясы|Эң мыкты аял ролу]]
|style="font-size:9pt" | Best Actress in a Leading Role
 | [[1929]]
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="26" | [["Оскар" сыйлыктын "Эң мыкты экинчи пландагы актриса" номинациясы|Эң мыкты экинчи пландагы аял ролу]]
|style="font-size:9pt" | Best Actress in a Supporting Role
 | [[1937]]
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="24" | [["Оскар" сыйлыгынын "Эң мыкты сценарий" номинациясы|Эң оригиналдуу сценарий]]
|style="font-size:9pt" | Best Original Screenplay
 | [[1941]]
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="24" | [["Оскар" сыйлыгынын "Эң мыкты ыңгайлаштырылган сценарийи" номинациясы|Эң мыкты ыңгайлаштырылган
сценарий]]
|style="font-size:9pt" | Best Adapted Screenplay
 | [[1929]]
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="24" | [["Оскар" сыйлыгынын "Эң мыкты анимациялык тасма" номинациясы|Эң мыкты толук метраждуу анимациялык тасма]]
|style="font-size:9pt" | Best Animated Feature
 | [[2002]]
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="30" | [["Оскар" сыйлыгынын "Тасма үчүн эң мыкты музыка" номинациясы|Эң мыкты музыка]]
|style="font-size:9pt" | Best Original Score
 | [[1935]]
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="24" | [["Оскар" сыйлыгынын "Эң мыкты саундтрек" номинациясы|Эң мыкты ыр]]
|style="font-size:9pt" | Best Original Song
 | [[1935]]
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="26" | [["Оскар" сыйлыгынын "Эң мыкты чет тилдеги тасма" номинациясы|Эң мыкты чет тилдеги тасма]]
|style="font-size:9pt" | Best Foreign Language Film
 | [[1957]]
|}
{{col-2}}
{| class="wikitable"
|- valign="middle"
| ''Номинация''
| ''Англисче аталышы''
|style="font-size:8pt" | ''Кайсы жылдан бери берилет''
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="24" | [["Оскар" сыйлыктын "Эң мыкты сүрөтчү-коюучу" номинациясы|Эң мыкты сүрөтчү-коюучунун иши]]
|style="font-size:9pt" | Best Production Design
 | [[1929]]
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="24" | [["Оскар" сыйлыгынын "Эң мыкты оператордук иш" номинациясы|Эң мыкты оператордун иши]]
|style="font-size:9pt" | Best Cinematography
 | [[1929]]
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="32" | [["Оскар" сыйлыгынын "Эң мыкты үн" номинациясы|Эң мыкты үн]]
|style="font-size:9pt" | Best Sound Mixing
 | [[1930]]
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="24" | [["Оскар" сыйлыгынын "Эң мыкты анимациялык кыска метраждуу тасма" номинациясы|Эң мыкты кыска метраждуу анимациялык тасма]]
|style="font-size:9pt" | Best Animated Short Film
 | [[1932]]
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="30" | [["Оскар" сыйлыгынын "Эң мыкты жандуу кыска метраждуу тасма" номинациясы|Эң мыкты кыска метраждуу көркөм тасма]]
|style="font-size:9pt" | Best Live Action Short Film
 | [[1932]]
|-
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="30" | [["Оскар" сыйлыгынын "Эң мыкты монтаж" номинациясы|Эң мыкты монтаж]]
|style="font-size:9pt" | Best Film Editing
 | [[1935]]
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="25" | [["Оскар" сыйлыгынын "Эң мыкты визуалдык эффекттер" номинациясы|Эң мыкты визуалдык эффектилер]]
|style="font-size:9pt" | Best Visual Effects
 | [[1940]]
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="24" | [["Оскар" сыйлыгынын "Эң мыкты даректүү тасма" номинациясы|Эң мыкты толук метраждуу документалдык тасма]]
|style="font-size:9pt" | Best Documentary Feature
 | [[1943]]
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="24" | [["Оскар" сыйлыгынын "Эң мыкты кыска метраждуу документалдык тасма"|Эң мыкты кыска метраждуу документалдык тасма]]
|style="font-size:9pt" | Best Documentary Short Subject
 | [[1943]]
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="24" | [["Оскар" сыйлыгынын "Эң мыкты костюм дизайны" номинациясы|Эң мыкты костюмдардын дизайны]]
|style="font-size:9pt" | Best Costume Design
 | [[1949]]
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="24" | [["Оскар" сыйлыгынын "Эң мыкты үн монтаж" номинациясы|Эң мыкты үн монтажы]]
|style="font-size:9pt" | Best Sound Editing
 | [[1964]]
|- valign="top"
|style="font-size:9pt" height="24" | [["Оскар" сыйлыгынын "Эң мыкты грим жана чач жасалгасы" номинациясы|Эң мыкты грим]]
|style="font-size:9pt" | Best Makeup
 | [[1982]]
|}
{{col-end}}

==Колдонулган адабияттар==
*Эмануэль Леви. All About Oscar: The History and Politics of the Academy Awards. — The Continuum International Publishing Group, 2003
*Lundén E. C. Fashion on the Red Carpet A History of the Oscars®, Fashion and Globalisatio: Edinburgh University Press, 2021. — 272 p. — ISBN 978-1-4744-6180-1.
== Булактар ==
<references />
== Тышкы шилтемелер ==
* [https://www.oscars.org/ Расмий сайты]